تولید نشاء گلخانه ای

مقدمه ای بر صنعت تولید نشاء

تولید نشا درسال های اخیر، به عنوان صنعتی اشتغال زا، پر درآمد و کاربردی در تمام جهان مطرح شده است. تولید نشا به دلیل نیاز به سازه ها و شرایط محیطی خاص پرورش، محیط کشت و ظروف کشت مخصوص، تیمار های خاص و داشتن تجربه ویژه در این زمینه، بیشتر تولیدکنندگان سبزی و صیفی در سراسر دنیا را بر آن داشته است که نشاء مورد نیاز خود را از موسسات خاص پرورش نشاء تهیه کنند و کمتر تولید کننده ای خصوصا در سطوح بزرگ، مبادرت به تولید نشاء، مورد نیاز می نماید.

نشاها محصولات باغی ویژه ای هستند، چون از طرفی محصول نهایی تولیدکنندگان نشاء به حساب می آیند و از طرف دیگر ماده اولیه با ارزشی جهت شروع کشت یک محصول بوده  و محصول نهایی آن عاید تولیدکنندگان سبزی خواهد بود.

نشاء چیست؟

نشاء دانهالی کوچک، سالم، قوی، و عاری از آفات و بیماری ها است که معمولا دارای ۴ الی ۶ برگ بوده و در محیطی مناسب رشد نموده است و به مجرد بهبود شرایط آب و هوایی مزرعه و یا آماده شدن گلخانه به آنجا منتقل خواهد شد.

نشاء کاری چیست؟

اصطلاح نشاکاری به پرورش گیاهان کوچک در ظروف کشت خاص یا نواحی خاصی از مزرعه گفته می شود که بعداً به مکان هایی منتقل می شوند که در آنجا فرآورده ی قابل برداشت را تولید خواهند کرد.

مزایای نشاء کاری

سبزیجاتی که به وسیله نشا کشت می شوند نسبت به سبزیجاتی که در مزرعه با بذر تولید می شوند فصل رشد کوتاه تری دارند. به همین منظور تولید کنندگان با هدف تولید محصول زودرس، کاهش زمان تولید و تولید دو یا چند مرتبه محصول در طول یک فصل رشد، از نشا استفاده می کنند. تولید نشاء در محیط های کنترل شده این مزیت را دارد که از تنش های محیطی، عوامل بیماری زا، آفات و امراض مصون هستند.

از آنجا که امروزه معمولا در سطوح تجاری از بذرهای هیبریدF1 برای تولید سبزیجات استفاده می شود و در اکثر موارد قیمت این گونه بذرها بالاست، استفاده از نشاء می تواند راهکار مناسبی برای کاهش هزینه های تولید باشد، چون در این سیستم از تک تک بذور استفاده می‌شود و نیازی به تنک کردن و حذف علف های هرز مزرعه در اوایل دوره دیده نمی‌شود. با استفاده از نشا می توان کوددهی و آبیاری را با راندمان بالاتری در اوایل دوره رشد اعمال نمود.

علاوه بر موارد یاد شده، مزایای دیگری را نیز می‌توان برای استفاده از نشاء در تولید سبزیجات متصور شد که در زیر به عمده ترین آنها اشاره می‌شود:

• کوتاه تر شدن دوره پرورش گیاهان
• تولید و عرضه محصول به بازار پیش از موعد (زودرسی)
• یکنواختی بیشتر در محصول که معمولا در کشت مستقیم کمتر مشاهده می‌شود.
• امکان کنترل بهتر در مراحل داشت
• استفاده بهینه از فضای زمین
• مدیریت مطلوب تر آفات و بیماری ها
• نیاز به بذر کمتر
• امکان استفاده از فصل رشد به مدت بیشتر
• بالاتر بودن کیفیت گیاهان به دست آمده
• امکان انتخاب گیاهان قوی و سالم جهت کاشت

معایب نشاء کاری

هر چند مزایای بسیاری را می توان برای نشاکاری متصور شد، اما در برخی از موارد ممکن است به دلایل خاص فیزیولوژیکی، مدیریت نامناسب، عدم اطلاع کافی و … معایبی را برای نشاکاری عنوان نمود:

• هزینه بالای احداث و راه اندازی سیستم تولید نشاء
• هزینه بالای کارگری در برخی از سیستم های تولید نشاء
• عدم پاسخ مناسب برخی گیاهان به نشاکاری
• امکان تاخیر در بلوغ گیاه در صورت استفاده از نشاهای مسن

اهداف اصلی از پرورش گیاهان به صورت نشاء را می توان در سه مورد خلاصه نمود:

• فصل رشد در منطقه کوتاه است و گیاه چنانچه از همان ابتدا در محل اصلی خود کشت شود، نمی تواند دوره رشد خود را کامل نماید
• به دست آوردن محصول زودرس.
• به دست آوردن گیاهان یکنواخت از نظر شکل، اندازه و …

این مزایا باعث شده است که در سال های اخیر استفاده از نشا برای تولید تعدادی از سبزی ها افزایش پیدا یابد. امروزه تمام محصول کلم گل و کرفس موجود در امریکا ترجیحاً از پرورش نشاء بدست می آیند. وضعیت مشابهی نیز در انگلستان وجود دارد به طوری که در آنجا کشت تره فرنگی، کلم بروکسل و حدود ۶۰% از محصول کاهو بیشتر به صورت نشایی صورت می‌گیرد.

استفاده از نشا جهت تولید سبزی، روشی است که مزایای بسیاری را می توان برای آن متصور شد. چنانچه معایبی را بتوان برای استفاده از نشاکاری بیان کرد، می تواند به دلیل عدم اطلاع کافی، مدیریت نامناسب و موارد خاص فیزیولوژیکی باشد.

منبع: کتاب “مبانی علمی و عملی تولید نشای سبزی” از دکتر جمال جوانمردی